Zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy zgodnie z art. 9 (1) kodkesu pracy

Zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy uregulowane w art. 91 kodeksu pracy jest instytucją prawa pracy, wprowadzoną do kodeksu pracy nowelizacją z 2002 r. Przepis powyższy stanowi wyjątek od zasady stosowania obowiązujących przepisów prawa w pełnym zakresie i bez przerw podyktowanych interesem jednej ze stron stosunku pracy (pracodawcy).

       

       Przepis art. 91 kodeksu pracy nie określa bliżej kryteriów uzasadniających zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy w całości lub w części. Odesłanie do ogólnego kryterium "trudności finansowych" jest klauzulą generalną, tj. zwrotem niedookreślonym, którego znaczenie zależy od okoliczności każdego indywidualnego przypadku. Z punkt widzenia niniejszej regulacji  nie mają znaczenia przyczyny pogorszenia sytuacji finansowej pracodawcy. Mogą one mieć swoje źródło zarówno w niewłaściwym zarządzaniu przedsiębiorstwem z winy pracodawcy (np. straty wynikające z niekorzystnych opcji walutowych), jak i w niezależnych od niego okolicznościach o charakterze obiektywnym. W tym drugim przypadku w rachubę wchodzi cały splot zróżnicowanych czynników, począwszy od finansowo-gospodarczych (np. wzrost kosztów kredytów czy naturalne w gospodarce rynkowej obniżenie popytu na produkty lub usługi), poprzez polityczno-społeczne (np. sankcje ekonomiczne wobec kraju importera towarów czy nielegalny strajk), skończywszy na losowych (np. klęska żywiołowa bądź katastrofa). Każdy z nich w istotnym wymiarze może negatywnie rzutować na kondycję finansową pracodawcy. W razie sporu przed sądem pracy zdaniem Sądu Najwyższego, "sytuacja finansowa pracodawcy" stanowiąca podstawę zawieszenia stosowania przepisów prawa pracy  nie podlega kontroli sądu (wyrok SN z dnia 6 grudnia 2006 r., III PK 91/05).

       Podkreślenia wymaga, ze w świetle art. 91 kodeksu pracy zawieszeniu nie ulegają w żadnym razie przepisy prawa powszechnie obowiązującego, tj. przepisy kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych. Art. 91  dotyczy jedynie aktów wewnątrzzakładowego prawa pracy, tj. regulaminów pracy i wynagradzania oraz zakładowych porozumień i układów zbiorowych pracy, a także statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy w danym zakładzie pracy.

Przepis § 3 omawianego artykułu nie przewiduje możliwości powtarzania zawieszania stosowania przepisów prawa pracy po upływie 3-letniego okresu. W żadnym razie niedopuszczalne jest przedłużenie tego okresu o dalsze 3 lata. Nie ma również możliwości ponownego porozumienia, gdy nastąpią nowe okoliczności, świadczące o pogłębiających się trudnościach finansowych pracodawcy. Ryzyko gospodarczych niepowodzeń pracodawcy nie może obciążać pracowników dłużej niż wyjątkowo przez 3 lata.

        Porozumienie w sprawie zawieszenia stosowania wyżej określonych przepisów prawa pracy jest jednym z wewnątrzzakładowych porozumień w rozumieniu art. 9 § 1. Porozumienie powinno być podpisane z organizacją związkową funkcjonująca w zakładzie pracy, a w razie jej braku z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u pracodawcy. Porozumienie powinno być przekazane właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy, a jego zasadność podlega ocenie inspektora pracy w ramach sprawowanego przez tę inspekcję nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy. Nieuzyskanie akceptacji porozumienia z niezwiązkowym przedstawicielstwem pracowników powoduje bezskuteczność takiego porozumienia.

        Jak wskazano powyżej na podstawie art. 91 kodeksu pracy  zawieszeniu podlegają wewnętrzne źródła prawa pracy, natomiast nie ma możliwości zawieszenia postanowień umów o pracę łączących strony stosunku pracy. W związku z powyższym w celu zmiany postanowień umów o pracę łączących pracodawcę z pracownikami konieczne jest albo swoiste „dogadanie się” pracodawcy z pracownikiem i podpisanie porozumienia zmieniającego do umowy o pracę zmieniającego warunki pracy i płacy, albo w sytuacji braku zgody pracownika na zmiany, wręczenie mu wypowiedzenia zmieniającego na zasadach ogólnych dotyczących wypowiedzenia umowy o prace – z zachowaniem okresu wypowiedzenia, w czasie którego będą obowiązywały dotychczasowe postanowienia umowy.